Friemeldrift, oefenen voor de spiegel en battle strategie
Tips voor deelname aan een slam
Schrijven voor performance
Wees toegankelijk, maar daag je publiek uit. Een goede podiumdichter houdt rekening met de toegankelijkheid van zijn gedichten. Veel mensen denken dat poëzie iets onbegrijpelijks is, dus als jij zorgt dat je direct begrijpelijk bent, scoor je al snel veel punten bij het publiek. Tegelijk verwachten mensen van een gedicht dat het meer is dan een anekdote of een verhaaltje. Ze vallen voor een gevatte formulering, een mooi beeld, klankspel. Het publiek kan een gedicht ook heel mooi vinden zonder het te begrijpen.Oefen je tekst meteen na het schrijven van een eerste versie hardop. Als je ergens struikelt over een woord, als iets niet mooi klinkt of een zin je nu al gaat vervelen, is dat een teken dat de tekst niet goed in elkaar steekt.Neem afstand van je tekst voordat je hem gaat koesteren.Je hoeft niet origineel te zijn, als je maar authentiek bent.
Het repetitieproces
Gebruik ‘regieaanwijzingen'. Schrijf je tekst altijd uit op papier en besteed aandacht aan hoe je het op papier zet. Gebruik regelafbraak en witregels als ‘regieaanwijzingen’ voor jezelf. Houd in je voordracht kort pauze aan het eind van een regel en wat langer bij een witregel.Probeer je tekst uit het hoofd te leren. Het geeft je de kans om oogcontact te maken met het publiek en de luisteraars zullen aandachtiger luisteren omdat ze je in de ogen kunnen kijken.Weet wat je gaat doen en bereid thuis een setlist voor. Is het publiek anders dan je had verwacht, dan kun je altijd nog één of twee gedichten vervangen.Oefen je teksten. Spijker je teksten vast op je keukenkastje en oefen ze onder de afwas. Ken je teksten zo goed, dat ze van rubber worden en je ze alle kanten kunt opbuigen.Oefen ook eens voor de spiegel. Beginnende slammers hebben bijvoorbeeld vaak de neiging hun handen in hun zakken te stoppen, dat straalt een geweldige onbeholpenheid uit. Je kunt natuurlijk je papieren vasthouden, maar als je zenuwachtig bent en gaat trillen, valt dat hierdoor extra op. Gebruik dan een boekje, dat bibbert minder snel.Slam / gedichtenvoordracht is een vorm van choreografie. Implementeer mimiek dus in je performance.Zorg ervoor dat je van te voren hebt getimed hoeveel minuten je set duurt. Heb je een set van 3 minuten, zorg er dan voor dat je maximaal 2.45 min. spreektijd benut.Let tijdens het voorbereiden ook goed op je timing. Bepaalde tekstfragmenten laat je het beste even inzinken bij je publiek – een kernzin, een onverwachte wending in je verhaal, een grappige doordenker – en dan is een pauze op zijn plaats.Bereid ook je bindteksten goed voor. Zorg ervoor dat je bindteksten nooit langer zijn dan het gedicht zelf. Je kunt een gedicht een persoonlijke touch meegeven door in de inleiding naar je moeder te verwijzen, maar als je het gedicht tot in de naad uitlegt, is de luisterzin er bij het publiek snel af. Of je wekt het vooroordeel dat het gedicht zelf wel niet veel soeps zal zijn als het zoveel uitleg behoeft. Bindteksten kunnen echter ook een leidraad zijn voor een geslaagd optreden. Ze kunnen de opbouw van je setlist versterken. Daarnaast dienen ze als doel dat het publiek alvast went aan je stem. Zorg voor variaties op een thema zodat publiek dat jou eerder heeft zien optreden je grapjes nog niet kent.Wil je geen bindtekst of uitleg? Doen. Vertrouw op de kracht van je gedichten. Baken wel duidelijk de gedichten van elkaar af met een pauze en een nadruk op de titel van je gedicht.
Contact met je publiek
Slammen draait helemaal om contact maken met je publiek. Kijk je publiek aan.Als er een jij-persoon in je gedicht voor komt, richt je dan tot een persoon in het publiek.Als je het eng vindt om mensen aan te kijken, kijk dan net boven de hoofden.Laat merken wanneer je klaar bent: door de intonatie van je stem kun je duidelijk maken wanneer het gedicht naar het einde loopt. Dit kun je ook in je houding doen. Als je van papier leest, kun je aan het einde je papier van de ‘actieve houding’ (het papier op leesbare afstand) naar de ‘passieve houding’ (het papier los langs je lichaam) brengen. Zo kun je voorkomen dat mensen door je gedichten heen klappen, of nog niet klappen terwijl je al wel klaar bent.Ren niet direct het podium af na je optreden, maar neem je applaus in ontvangst. Je hebt iets gegeven, dan mag je ook wat nemen.
Strategie
Weet je wie je tegenstanders zijn en wat ze ongeveer kunnen? Je kunt je gedichten zo kiezen dat ze opvallen tegenover je tegenstanders. Een simpele basisregel is: neem je tweede beste gedicht om te beginnen en het beste om te eindigen. Is het een slam in meerdere rondes: houd je beste gedicht niet voor de finale, of je krijgt mogelijk nooit de kans om het te brengen. Open in de eerste ronde, waar het kaf van het koren gescheiden wordt, met een betrouwbaar gedicht (of als je de jury al kent: met een nieuw gedicht waar je al voldoende vertrouwen in hebt). Breng in de tweede ronde je sterkste gedicht, zodat je de finale zeker haalt. Hou je tweede beste gedicht voor de finale, maar kijk naar je tegenstander. Eventueel moet je het aandurven een nieuw gedicht te doen in de finale, als je denkt daarmee de ander te kunnen overbluffen.Voer niet hetzelfde trucje uit als je voorgangers: beter eenmalig dan eentonig.Zorg per ronde voor een reserve-set.Wissel proza- en klankgedichten met elkaar af.Zorg voor een slotzin die blijft hangen.
De battle
De battle is een woordstrijd tussen de twee overgebleven slamfinalisten. De kandidaten staan samen op het podium en dragen om de beurt een gedicht voor. De meest spectaculaire battles ontstaan wanneer de kanidaten met hun gedichten op elkaar reageren.
Bewaar je allerbeste gedicht voor het laatst. Open met iets wat luchtig is, en grappig.Zorg dat jij degene bent die begint; dan kun je de toon zetten.Bijt van je af maar niet te fanatiek: Bij een poëzieoptreden is meer dan de helft vrouw, dus ga een vrouw niet dissen.Blijf in je rol als dichter, ook als je niet aan de beurt bent. Want ook al praat je niet, je bent voor het publiek wel zichtbaar. Ga dus niet in je neus peuteren of op je mobieltje turen terwijl de ander voordraagt, maar kijk de ander aan en luister goed. Jij moet daar straks op inspringen.Vertrouw op je improvisatievermogen.
Nervositeit
Zorg voor een goede buikademhaling; voel de adem in je onderbuik.Ga rustig staan, en stevig, op twee benen.Friemeldrift kun je voorkomen door je papier in het midden vast te houden.Kijk mensen 2 seconden aan om rust te nemen.Je kunt je rust ook nemen door pauzes tussen de zinnen in te lassen.Als je je tekst vergeet: maak er een show van. Voer een rustpauze in. Weet je daarna nog steeds je tekst niet, zeg dan: 'en toen was alles voorbij', o.i.d. langzaam en overtuigend. Bij performance gaat immers alles om de bubbel tussen jou en het publiek. Deze zeepbel moet je in stand houden, niet uiteen laten spatten.Elk optreden is een vorm van repetitie.
Met andere woorden: oefening baart kunst. Als je een paar keer meedoet, zul je merken dat je steeds verder komt. Je komt er dan vanzelf achter welke gedichten het beste werken op het podium.Wees sportief als je minder ver komt dan je dacht. Neem jury's en publieksstemmen niet te serieus. Je zult merken dat elke slam weer een ander soort winnaar oplevert.
Lees, lees, lees!
Als je poëzie schrijft, is het leerzaam om zelf ook veel poëzie te lezen. Je kunt het beste beginnen met een bloemlezing. Als er dan dichters zijn die je aanspreken, kun je daar via internet, de bibliotheek of de boekhandel meer van vinden.
Leestips:
- Tweedelige bloemlezing Nederlandse Poëzie van Gerrit Komrij
- Bloemlezing Met dat hoofd gebeurt nog eens wat van Arie Boomsma
- Red ons van de dichters van Menno Wigman (Essays over poëzie)
Bron:
Poetry Slam. Handleiding voor podiumdichters & competitiebeesten. Een initiatief van Creatief Schrijven vzw 2012
http://www.creatiefschrijven.be/demo_creatiefschrijven/files/File/SlamPoetrySlam_web.pdf
